يك غده مو به شكل فنجاني كوچك مي باشد كه در حفره اي عميق و سرشا ر از چربي در پوست سر قرار دارد . اين پياز يا غده محلی است كه رشد مو از آنجا آغاز مي شود
بطور كلي غده مو داراي مويرگ هاي بسيار ريز خوني است ، و خون از طريق جريان مويرگ ها با تغذيه آنها در منطقه رشد سبب رويش مو مي شود
پياز مو
پياز مو در داخل غده مو قرار دارد و داراي ساختاري از سلول هاي فعال رويشي است كه رشته هاي ظريف و بلند مو را توليد مي نمايند. سلول هاي جديد بطور مرتّب و يكنواخت در بخش پائيني پياز مو در حال رشد و توليد مي باشند. به همان صورت كه رشد مي كنند و تكثير مي يابند، سلول هاي قديمي را با فشار به سمت بالا مي رانند. هنگامي كه اين سلول به قسمت بالاي پياز مو رسيدند، تغيير مي يابند و خودبخود به 6 لايۀ رشته اي تبديل مي شوند كه هر لايه درون لايه ديگر قرار دارد. سه لايه دروني سلول ها تبديل به مو مي شوند و سه لايه خارجي (بيروني) ، ديواره پياز مو را تشكيل مي دهند.
اين سلول هاي ويژه به نام سلوهاي «ملانوسيت» معروفند كه در پياز (كيسه) مو قرار داشته و رنگدانه هایي به نام «ملانين» را ايجاد مي كنند و رنگ مو را تشكيل مي دهند. به همان صورت كه با رشد مو بطرف بخش بالايي پياز مو رانده مي شوند، ملانين نيز به سمت بالا و بخش داخلي مو پيش مي رود
پوسته مو
اين بخش از مو كه در قسمت بالاي پوست سر قرار دارد، قابل مشاهده است و شامل سلول هاي مرده است كه به بخشهاي سخت و شاخي تبديل شده اند و از مقدار كمي رطوبت برخوردارند.
با بررسي قسمت خارجي مو بطرف مركز، در مي بايم كه پوسته مو به سه لايه تقسم شده است: بشره، پوسته، داخلي ترين بخش مو.
بشره
لايه خارجي مو، بشره نام دارد . بشره از 6 تا 10 لايه متداخل با سلول هاي بلند تشكيل شده است. هر كدام از اين سلول ها يا پوسته نازك حدود 3/0 ميكرومتر ضخامت دارد و حدود 100 ميكرومتر طول، و تقريباً 10 ميكرومتر عرض دارد. اين پوسته نازك در سطح مو برروي يك سطح صاف پوست مانند موزائيك بنظر مي رسد كه لبه هاي آزاد آن مستقيماً بطرف بالا مي باشد. اين پوسته نازك (بشره) در سرتاسر سطح آن پوشيده از مو مي باشد.
قشر يا پوسته (لايه خارجي)
بخش مركزي مو، لايه خارجي يا قشر مو نام دارد كه اكثر سطح پوسته مو را تشكيل مي دهد. آنها 85 تا 90 درصد از مو را شامل مي شوند.
سلول هاي سازنده تارهاي سخت و شاخي در سطح داخلي بشره پوست بصورت گروهي از سلول هاي به هم چسبيده با محور طولاني در كنار مو بشكل تقريباً منظم قرار دارند.
سلول هاي لايه خارجي متشكل از تعداد زيادي از مجموعه اجزاي رشته اي به نام ماكروفيبريل هاي دروني شكل مي باشند.
قشر يا لايه خارجي همچنين شامل دانه هاي رنگدانه اي مو به نام ملانين مي باشد كه توسط آن مي توان رنگ مو را تشخيص داد.
اين سلول ها ي لايه خارجي از نظر كيفيت فيزيكي و شميايي در رابط با نرمي و لطافت مو بسيار مهم مي باشند
قشر يا پوسته (لايه خارجي)
داخلي ترين بخش مو، مركز بدنه مو مي باشد و شامل سلوهاي لانه زنبوري با فضاهاي خالي يكپارچه در محور طولي مو و حاوي سلول هاي ملانين (رنگدانه ها) مي باشد. ضخامت مو امكان دارد به ضخامت داخلي ترين بخش مو مي باشد، اين سلول ها بصورت پيوسته و به شكل مغز مداد مي باشند يا امكان دارد در برخي از نقاط شكسته باشند. همچنين امكان دارد به هيچ وجه داخلي ترين بخش مو وجود نداشته باشد به همان صورت كه در موهاي ظريف سرتاسر بدن و يا نوزادان وجود ندارد.
چرخه رشد مو
زندگي هر تار مو مستقل از تارهاي ديگر مو مي باشد و بطور مرتَب رشد مي نمايد، مي ريزد و مجدداً رشد مي نمايد. اين فرآيند، چرخه رشد مو نام دارد .
بين دوره شروع رويش و سپس ريزش امكان دارد چند سال بطول انجامد، هر تار مو داراي سه مرحله متمايز مي باشد.
1- آناژن (دوره رشد «ساخت» مو)
2- كاتاژن (مرحله مياني رشد مو)
3- تلوژن (مرحله خاموش يا استراحت مو )
آناژن (مرحله نخست رشد)
مرحله آناژن ، آغازي جديد از ساخت و رشد مو مي باشد كه در آن مو آغاز به رشد مي نمايد. در اين زمان، رشدي سريع در پياز مو رخ مي دهد. اينكار معمولاً چند سالي طول مي كشد و غالباً بين 3 تا 7 سال مي باشد كه بدون وقفه ادامه مي يابد. يك تار مو معمولاً حدود 1 سانتيمتر در ماه رشد دارد.
رنگدانه « ملانين» در پياز مو ساخته مي شود و در طي اين دوره از چرخه رشد مو ادامه دارد
كاتاژن (مرحله مياني رشد)
اين مرحله بصورت دوره كوتاهي از استراحت مو رخ مي دهد كه معمولاً بين 2 تا 4 هفته بطول مي انجامد و دوره استراحت پوست سر است. در طي اين دوره، رنگدانه هاي مو ساخته نمي شوند و پياز مو از ايجاد مو امتناع مي ورزد. كف پياز مو سمت بالا بطرف سطح پوست حركت مي نمايد.
تلوژن ( مرحله خاموشي رشد مو )
دوره تلوژن براي 2 تا 3 ماه بطول مي انجامد. در اين دوره، تار موهاي جديد از پياز مو شروع به رشد مي كنند. همين طور كه رويش ادامه دارد، تارهاي قديمي بطور طبيعي مي ريزند و زماني كه استحمام مي نمائيم يا سر را شانه مي كنيم، تارهاي قديمي مو مي ريزند. ريزش مو، فرآيندي طبيعي براي جايگزيني تارهاي قديمي با تارهاي جديد است. در هر دوره اي، يك تار مو از هر 10 تار مو در سر در اين مرحله مي ريزد. موهاي جديد از همان محدوده (منفذ) در سطح پوست سر و طبق چرخه رشد مو مجدداً شروع به رويش مي نمايد.
ويژگي هاي ژنتيكي و بيوشيميايي رنگ مو
كليه رنگ هاي طبيعي مو از تركيب دو نوع اصلي رنگدانه هاي موجود در مو تشكيل مي گردد:
1)ايوملانين
2)فئوملانين
فئوملانين
رنگ هاي فئوملانين، قرمز يا زرد مي باشند، كليه انسانها مقداري رنگ فئوملانين در موهاي خود دارند. فئوملانين از نظر شيميايي، عنصري ثابت است، اما ثبات شيميايي كمتري در ايوملانين قهوه اي مشاهده مي شود، بطوري كه به هنگام اكسداسيون بسيار آرام تر تجزيه مي شود و تقسيم مي گردد. اين همان دليل اين مي باشد كه آب اكسيژنه به موهاي سياه (تيره تر) رنگي با مايه (زمينه) قرمز مي بخشد هنگامي كه به تجزيه شدن ادامه مي دهد، مو بتدريج نارنجي رنگ مي شود، سپس زرد، و در نهايت سفيد مي شود.
ايوملانين
ايو ملانين داراي دو زير مجموعه رنگ هاي سياه و قهوه اي است و ميزان تيرگي مو به سهولت قابل تشخيص است. مقدار كمتري از تجمع ايوملانين قهوه اي باعث مي شود تا مو زودتر رنگ شود و بلوند گردد، در صورتي كه تيرگي بيشتر در رنگ قهوه اي مو باعث مي شود تا مو به سرعت قهوه اي شود. مقدار بسيار زياد ايوملانين سياه سبب رنگ گرفتن سريعتر رنگ سياه خواهد شد، در حاليكه مقدار كم ايوملانين سياه سبب خاكستري شدن مو مي شود
موي سياه
موي سياه، تيره ترين رنگ مو مي باشد. در اين نوع رنگ مو، مقدار زيادي ايوملانين وجود دارد و نسبت به موهاي ديگر كمتر غليظ مي باشد (از غلظت كمتري برخوردار است) همچنين از براقي بيشتري بهره مند است
موي قهوه اي
موي قهوه اي بيشتر در اروپا و آمريكا و برخي از بخش هاي ديگر دنيا متداول است. اين نوع رنگ مو داراي بالاترين ميزان ايوملانين و كمترين در فئوملانين است. از دو نوع ايوملانين (سياه و قهوه اي) افراد داراي رنگ موي قهوه اي داراي ايوملانين قهوه اي هستند، آنها معمولاً داراي تار موهاي متوسط تا ضخيم مي باشند. اين افراد همچنين به عنوان افراد مو خرمايي يا چشم و ابرو مشكي (سبزه) معروف مي باشند
موي بلوند (طلايي)
اين رنگ مو تقريباً از رده سفيد مي باشد (بلوند پلاتيني، رنگ كنفي) تا طلايي تيره بلوند، بلوند توت فرنگي، و رنگي تركيبي از بلوند و قرمز (صرفاً بعنوان رنگ اصلي در كشورهاي سلتيك و اسكاندنياوي استفاده مي شود) اين نوع رنگ از مقدار بيشتري از فئوملائين برخوردار است.
موهاي بلوند (طلايي) در واقع از فئولانين و ايوملانين كمي بهره مند است. (به مقدار جزئي) فئوملانين بيشتر سبب ايجاد رنگ بلوند طلايي بيشتري مي شود و ايوملانين زيادتر باعث ايجاد بلوند خاكستري مي نمايد. اين نوع رنگ معمولاً در نژادهاي اروپايي مشاهده مي گردد و در غير اروپايي ها كمتر ديده مي شود. بسياري از كودكان بدنيا آمده با موهاي بلوند در بزرگي، رنگ موي آنها تغيير مي يابد. موي بلوند در اروپاي شمالي و كشورهاي تابعه اطراف آنها بيشتر ديده مي شود
موي خرمايي (بلوطي)
موهاي خرمايي از رده روشن تا قهوه اي رو به قرمز وجود دارد. ماده شيميايي كه سبب ايجاد موهاي خرمايي (بلوطي) مي شود ايوملانين است (قهوه اي) و فئوملانين معمولاً اين گونه بنظر مي رسد كه نژاد مردم اروپاي شمالي و غربي داراي اين رنگ مو باشند .
موي بلوطي
رنگ بلوطي يا شاه بلوطي مانند رنگ خرمايي است ولي داراي رگه هاي قرمز تيره تر در زمينه قهوه اي تر از رنگ خرمايي است. اين رنگ مو بيشتر در نژاد اروپايي مشاهده مي گردد
موي قرمز
اين نوع رنگ مو از محدوده داراي رگه هاي به رنگ توت فرنگي تا خرمايي تيره و رنگ شراب بور گوندي مي باشد. موهاي قرمز داراي بيشترين مقدار فئوملانين است و معمولاً از سطح پايين از ايوملانين برخوردار است و اين رنگ كمترين ميزان رنگ مو در دنياست
موي خاكستري و سفيد
رنگ موي خاكستري عمدتاً بصورت طبيعي در افراد مسن مشاهده مي گردد. براي برخي از افراد، اين تغيير رنگ مو در سنين بسيار پايين (جواني) رخ مي دهد (مثلاً در سن 10 سالگي). همينطور موهاي سفيد نيز اينچنين است. در برخي از موارد، موهاي خاكستري امكان دارد و توسط كم كاري غده تيروئيد يا كمبود ويتامين B12 باشد
مجله بررسي هاي پوست و مو بررسي هايي را در اين مورد در سال 2005 منتشر ساخت كه ادعا مي نمود كه افرادي كه داراي موي سفيد هستند، از سن نيمه 30 سالگي، موهاي آنها خاكستري شده است و موهاي مردم آسيايي بعد از 30 سالگي رو به خاكستري شدن مي رود اما افرادي كه داراي موهاي سياه هستند مي توانند رنگ طبيعي موهاي خود را تا نيمه 40 سالگي حفظ كنند . افراد داراي موهاي روشن با توجّه به مقدار كم رنگدانه هاي ملانين در موهاي خود، بعد از مدّتي موهايشان سفيد مي شود